Rybą, której sekcję widać będzie na zdjęciach jest karp (Cyprinus carpio). Jest to gatunek słodkowodnej ryby z rodziny karpiowatych (Cyprinidae).
Karp jest rybą promieniopłetwą. Świadczy o tym: szkielet zbudowany głównie z tkanki kostnej, płetwy wsparte na długich kostnych promieniach, szczeliny skrzelowe przykryte od zewnątrz pokrywami skrzelowymi (wytwór skórny), występujący pęcherz pławny, łuski cykloidalne.
Ryba jak widać na zdjęciu ma ciało bocznie spłaszczone i ma kształt opływowy. W ciele ryby można wyróżnić 3 części: głowę, tułów i ogon. W części głowowej widać oczy, parzyste otwory węchowe, otwór gębowy oraz pokrywy skrzelowe pod którymi znajduje się komora skrzelowa, w której na łukach kostnych rozpięte są blaszkowate skrzela.
Na tułowiu widać parzyste płetwy piersiowe i brzuszne (kończyny wiosłowe) oraz nieparzyste płetwy: grzbietową i odbytową. W części ogonowej znajduje się nieparzysta płetwa ogonowa. Granicę między tułowiem a ogonem wyznacza otwór odbytowy.
Połączenie głowy i tułowia jest sztywne co ułatwia pokonywanie oporu wody oraz zapobiega urazom podczas poruszania się w wodzie.
Szkielet ryby składa się ze szkieletu osiowego czyli z czaszki, kręgosłupa oraz szkieletu obręczy barkowej i miednicowej, a także szkieletu płetw. Szkielet płetw ryb promieniopłetwych składa się z dużej liczby promieni, na których rozpięte są fałdy skóry. Płetwy piersiowe są osadzone na obręczy barkowej, a płetwy brzuszne na obręczy miednicowej. Obręcz barkowa łączy się z czaszką, a miednicowa tkwi na mięśniach tułowia.
Na zdjęciu widać rozpoczęcie sekcji karpia, otwarcie skalpelem jamy brzusznej w części tułowiowej.
1 – płetwa ogonowa ( umożliwia wykonywanie ruchu postępowego , jest on silnie umięśniony)
2 – płetwa odbytowa ( zapewnia utrzymanie równowagi)
3 – płetwa grzbietowa ( zapewnia utrzymanie równowagi)
4 – narząd linii bocznej ( dzięki niemu ryba wyczuwa ruch wody i doskonale orientuje się w środowisku )
5 – łuski cykloidalne przy płetwie grzbietowej, są duże, mocno osadzone w skórze właściwej, pokryte naskórkiem.
Skóra ryb, podobnie jak wszystkich kręgowców, zbudowana jest z wielowarstwowego naskórka i łącznotkankowej skóry właściwej, odznacza się ona dużą wytrzymałością mechaniczną dzięki temu, że posiada liczne włókna kolagenowe. W naskórku znajdują jednokomórkowe gruczoły śluzowe, ich wydzielina pokrywa grubą warstwą powierzchnię ciała ryby, dzięki temu w wyniku zmniejszenia tarcia, ryba sprawniej pływa. Komórki nabłonka zawierają również komórki barwnikowe, które wpływają na ubarwienie ciała umożliwiając np. kamuflaż.
Łuski cykloidalne są wytworem skóry właściwej. Pełnią funkcję ochronną, a także zwiększają opływowość ciała ryby. Łuski te są płaskie, owalne i ułożone dachówkowato, należą do łusek elastycznych.
Brzuch ryby ma jasną barwę dzięki czemu ryba jest mniej widoczna z dołu i ma ciemniejsze zabarwienie w części grzbietowej, by była mniej widoczna patrząc z góry.
Wygląd otwartej jamy brzusznej karpia
1 – narząd linii bocznej
2 – płetwa odbytowa
3 - płetwa grzbietowa
4 - powłoka mięśniowa przecięta wzdłuż linii bocznej, z widocznymi przeciętymi wyrostkami żebrowymi
5 - gonada
6 - 7 - wątrobo-trzustka i jelita
8 - pęcherz pławny
Wygląd otwartej jamy brzusznej karpia po wyjęciu części narządów wewnętrznych
1 – przecięta powłoka mięśniowa od strony brzusznej
4- płetwa piersiowa
2,3 - układ rozrodczy
Wygląd otwartej jamy brzusznej karpia po wyjęciu prawie wszystkich narządów wewnętrznych.
1- Jelito cienkie
2 – początek jelita, jak widać karpiokształtne nie mają wydzielonego żołądka
3 – jelito grube i otwór odbytowy
Układ pokarmowy ryb składa się z jamy gębowej (bez gruczołów ślinowych, bo pokarm dostaje się z wodą i nie wymaga dodatkowego nawilżania, zęby osadzone na kościach szczękowych i żuchwie służą do chwytania i przytrzymywania pokarmu), odcinka skrzelowego przewodu pokarmowego (na ostatnim łuku skrzelowym tzw. zęby gardłowe), krótki przełyk, jelito cienki do którego uchodzą przewody wątroby i trzustki, jelito grube zakończone otworem odbytowym.
Na poniższym zdjęciu widać pęcherz pławny.
1- część przednia pęcherza pławnego
2 – część tylna pęcherza pławnego
3 – przewód powietrzny łączący pęcherz pławny z jelitem i przełykiem.
Ma on postać worka wypełnionego gazem o składzie zbliżonym do powietrza atmosferycznego.
Powstaje w rozwoju embrionalnym jako uchyłek ściany przełyku lub jelita.Utworzony z cienkiej, elastycznej, nieprzepuszczalnej dla gazów błony, wypełniony mieszaniną azotu, tlenu i dwutlenku węgla. U karpia jest on połączony z przełykiem i jelitem przez przewód powietrzny, karp jest rybą otwartopęcherzową. Ilość gazu w pęcherzu otwartym regulowana jest przez połykanie powietrza lub jego wypuszczanie z pęcherza. Pęcherz pławny jest narządem hydrostatycznym, zmniejsza ciężar właściwy ryby i tym samym pozwala na regulację głębokości zanurzenia ryby i pozwala na utrzymywanie się w wodzie bez dużego nakładu energii.
U ryb karpiowatych zadania obu części pęcherza są odmienne. Przednia, kontaktująca się z aparatem Webera i błędnikiem błoniastym, pełni funkcję receptora i przekaźnika bodźców akustycznych, tylna zaś, połączona przewodem powietrznym z przełykiem pełni zadania hydrostatyczne. Błędnik błoniasty, którego na zdjęciu nie widać, znajduje się w uchu wewnętrznym ryby ( narządu słuchu i równowagi). Zawiera on receptory wrażliwe na bodźce słuchowe oraz receptory odbierające informacje o położeniu ciała.
Skrzela ryb położone są w przedniej części ciała, w kanale przelotowym pomiędzy otworem gębowym a specjalnymi otworami wylotowymi, w komorach (jamach) skrzelowych. Za pomocą skrzeli odbywa się wymiana gazowa między wnętrzem organizmu a środowiskiem zewnętrznym.Pojedyncze skrzele składa się z kostnego łuku skrzelowego, na którym umieszczone są listki skrzelowe, mające postać silnie unaczynionych taśm. Na powierzchni tych listków są płaskie, poprzeczne fałdy zwane blaszkami skrzelowymi. Ryby karpiowate zasysają i tłoczą wodę do skrzeli przez odpowiednie ruchy pyska i pokryw skrzelowych. Przez otwarty pysk pobierana jest woda do jamy gębowej, przy zamkniętych pokrywach skrzelowych. Zamknięciu pyska towarzyszy skurcz mięśni jamy gębowej i otwarcie pokryw skrzelowych, co powoduje wypchnięcie wody przez skrzela na zewnątrz. Przepływająca woda opłukuje blaszki skrzelowe umożliwiając wymianę gazową.
Do poprawnej pracy skrzela wymagają stałej wilgotności, bez której listki skrzelowe sklejają się ze sobą. Ryba wyjęta z wody może jeszcze oddychać przez pewien czas, jeśli listki nie wyschną.
Poniżej na zdjęciu widać skrzela karpia.
1 i 2 – Listki skrzelowe
Listki skrzelowe jak widać na zdjęciu osadzone są na łukach skrzelowych, a poprzeczne fałdy listków skrzelowych to blaszki skrzelowe.
Skrzele karpia – elementy budowy, widok od zewnątrz ciała ryby
1- listek skrzelowy z poprzecznymi blaszkami skrzelowymi
2 – kostny łuk skrzelowy z wyrostkami filtrującymi
Skrzele karpia – elementy budowy, widok od środka ciała ryby
1 – kostne łuki skrzelowe z wyrostkami filtracyjnymi
2 – listki skrzelowe
Na ostatnim łuku skrzelowym znajdują się tzw. zęby gardłowe.
Skrzele karpia – elementy budowy, widok od środka ciała ryby
1 – kostne łuki skrzelowe z wyrostkami filtracyjnymi
2 – listki skrzelowe
Mocno czerwony kolor listków skrzelowych wynika z ich silnego unaczynienia czyli dużej ilości naczyń krwionośnych. Karp ma cztery pary łuków skrzelowych, na których znajdują się listki skrzelowe wraz z blaszkami skrzelowymi.
Mózgowie karpia.
Mózgowie karpia jest zbudowane z pięciu części, ułożonych liniowo. Mózgowie jest częścią układu nerwowego ryby obok rdzenia kręgowego oraz nerwów obwodowych.
Mózgowie karpia widziane od strony grzbietowej (górnej)
1 – kresomózgowie
2 - międzymózgowie
3 – śródmózgowie
4 – móżdżek
5 – rdzeń przedłużony
U ryb wyróżniamy pięć zasadniczych części mózgowia. Pierwszą stanowi kresomózgowie, którego przednią część stanowią opuszki węchowe. Druga część to międzymózgowie. Trzecia część - śródmózgowie ma największe znaczenie dla ryb dla których duże znaczenie ma wzrok. Tyłomózgowie (móżdżek) są ważne dla ryb, które dużo i szybko pływają. Piątą część stanowi rdzeń przedłużony i on ma największe znaczenie dla ryb posługujących się głównie skórnymi narządami zmysłów, czyli linią naboczną. Rdzeń przedłużony przechodzi w rdzeń kręgowy, od którego odchodzą nerwy rdzeniowe unerwiające poszczególne segmenty ciała.
Mózgowie karpia widziane od strony brzusznej (dolnej)
1 – kresomózgowie
2 - międzymózgowie
3- śródmózgowie
4 – móżdżek
5 – rdzeń przedłużony
Serce karpia
1 – komora
2 – przedsionek
3 - opuszka tętnicza ze stożkiem tętniczym
Ryby mają układ krwionośny zamknięty, jednoobiegowy. Przed przedsionkiem jest zatoka żylna, najważniejszym elementami budującymi serce są: przedsionek i komora, za komorą znajduje się opuszka tętnicza, która nie należy do części serca, ponieważ jest rozszerzeniem tętnicy, obejmującym zredukowany stożek tętniczy. Między poszczególnymi częściami serca znajdują się zastawki uniemożliwiające cofanie się krwi. Serce jest wyłącznie żylne, co oznacza, że przez nie krew odtlenowana, która oddała krew tkankom ciała i przez zatokę serca wpływa do przedsionka i komory. Z serca krew jest tłoczona systemem tętnic do skrzeli . Utlenowana w skrzelach krew jest z kolei rozprowadzana po całym organizmie. Barwnik oddechowy ryb stanowi hemoglobina obecna w erytrocytach.
Pęcherzyk żółciowy karpia
Pęcherzyk żółciowy magazynuje i zagęszcza żółć, którą wytwarzają komórki wątroby (hepatocyty). Żółć spływa do jelita cienkiego i tam rozbija krople tłuszczu na drobne kropelki, dzięki temu enzymy trawienne mogą strawić tłuszcz zawartą w pokarmie. Żółć bierze również udział we wchłanianiu produktów trawienia tłuszczów.
Oczy karpia ( od wewnętrznej i zewnętrznej strony)
1- soczewka
2- źrenica
U ryb występują oczy pęcherzykowe zaopatrzone w soczewkę. Oczy karpia są dobrze rozwinięte, ich akomodacja zachodzi poprzez przemieszczanie się prawie kulistej soczewki ( 1 ) względem siatkówki. Oczy karpia mają komórki receptorowe – pręciki, które umożliwiają rozróżnianie kształtów i rejestrowanie ruchu i czopki które umożliwiają widzenie precyzyjne obiektów i barw. Oczy ryb pozbawione są powiek. Gałki oczne rozmieszczone są po bokach głowy.
Opracowanie merytoryczne: Marcin Świerczyński klasa 3c, VII LO w Toruniu
zdjęcia: archiwum szkolne
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz